Trên thế giới lập trình, có rất nhiều kiến thức và thông tin khác nhau cần tìm hiểu và nắm bắt. Để trở thành một lập trình viên giỏi, chúng ta cần hiểu một cách đầy đủ và chính xác mọi kiến thức cần thiết. Tìm hiểu về Clean code và lý do cần Clean code trong lập trình là một trong số những thông tin không thể bỏ qua. Bài viết dưới đây sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về chủ đề này.
Clean code là gì?
Hiểu về khái niệm của Clean code giúp chúng ta nhận ra tầm quan trọng của nó. Nói một cách đơn giản, Clean code đề cập đến việc có một mã nguồn dễ đọc khi dịch ra. Tuy nhiên, đồng thời Clean code cũng liên quan đến cách tổ chức mã nguồn, cách triển khai mã nguồn một cách khoa học để đảm bảo sự hiểu được và hiệu quả cao cho một chương trình cụ thể.
Trong lập trình, Clean code không chỉ là nguyên tắc mà còn là một phương tiện quan trọng giúp viết mã nguồn một cách dễ đọc, dễ hiểu và dễ bảo trì. Clean code đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu thời gian phát triển phần mềm và hạn chế các lỗi bug không cần thiết. Đồng thời, Clean code giúp tạo ra mã nguồn linh hoạt và dễ mở rộng, đồng thời nâng cao tính bảo mật và hiệu suất của ứng dụng.
Với Clean code, dòng mã sẽ trở nên dễ đọc, dễ hiểu hơn, giúp dễ phát hiện lỗi và thuận tiện cho quá trình bảo trì. Ngôn ngữ lập trình nào cũng có thể áp dụng Clean code để tạo ra mã nguồn có giá trị cao cho dự án. Mã nguồn sạch không chỉ đóng góp vào chất lượng của dự án mà còn giúp các lập trình viên khác dễ dàng hiểu ý nghĩa và cấu trúc của nó.
Việc thực hiện Clean Code có vẻ dễ dàng, nhưng để đảm bảo rằng nó được triển khai một cách chính xác và hiệu quả là một thách thức phức tạp. Điều này đặt ra một vấn đề quan trọng cho các lập trình viên: làm thế nào để nắm vững nguyên tắc và áp dụng Clean Code một cách đúng đắn. Việc sử dụng Clean Code một cách hiệu quả không chỉ là chìa khóa cho việc cải thiện chất lượng của mã nguồn, mà còn giúp tối ưu hóa quá trình phát triển.
Lý do cần tiến hành Clean code trong lập trình
Sử dụng Clean code trong lập trình thực tế mang tới nhiều giá trị, có nhiều lợi ích thiết thực. Việc xác định cụ thể và chuẩn xác được giúp chúng ta phần nào hiểu được lý do cần áp dụng Clean code trong lập trình
Clean code giúp code dễ bảo trì
Bảo trì đối với phần mềm hoặc sản phẩm kỹ thuật là một yêu cầu cơ bản và bước bắt buộc mà cần tuân thủ. Trong trường hợp không thực hiện phát triển phần mềm một cách chặt chẽ, việc bảo trì có thể trở nên tốn kém, phức tạp và mất nhiều thời gian, đồng thời gặp phải nhiều vấn đề phát sinh. Do đó, việc đảm bảo chất lượng của mã nguồn ngay từ đầu là một quá trình quan trọng mà đội ngũ phát triển cần chú ý đến.
Thực tế, việc thực hiện điều này không phải là điều dễ dàng. Với bản chất của dự án, nơi nhiều người cùng đồng lòng làm việc trong một nhóm để đạt được một mục tiêu chung, việc không có một quy chuẩn hay tiêu chuẩn chung có thể dẫn đến sự đồng nhất trong chất lượng mã nguồn. Điều này có nghĩa là sẽ có sự chênh lệch giữa người viết mã tốt và người viết mã kém, trừ khi có một quy định hay tiêu chuẩn cụ thể để hướng dẫn và đảm bảo chất lượng.
Thực tế thì trong quá trình bảo trì code, nếu người trước đó biết tới Clean code sẽ giúp người sau dễ dàng hơn trong việc mở rộng chương trình, phát triển thêm được các tính năng cho phần mềm mà hoàn toàn không phải sửa chữa lại các mã nguồn cũ. Tuy nhiên, nếu không áp dụng Clean code thì việc bảo trì, hay phát triển thêm khi cần thiết rất khó trong việc mở rộng mã nguồn. Không chỉ vậy, tình trạng phải phá bỏ toàn bộ để thiết lập lại từ đầu cũng không khó hiểu. Lãng phí thời gian, lãng phí nhân lực và gây tốn kém chi phí là những vấn đề chúng ta phải đối mặt.
Clean code giúp thể hiện trình độ lập trình viên
Việc đánh giá trình độ thực tế của một lập trình viên đòi hỏi sự đánh giá qua nhiều khía cạnh khác nhau. Tuy nhiên, nếu chúng ta tập trung vào khía cạnh kỹ thuật, việc nắm bắt đầy đủ, hiểu sâu và ứng dụng thành thạo Clean code có thể là một yếu tố quan trọng để đánh giá trình độ của họ.
Không chỉ là một thước đo về kiến thức kỹ thuật, việc hiểu biết về Clean code còn thể hiện mức độ kinh nghiệm của lập trình viên. Khi họ viết mã nguồn, mỗi lỗi xuất hiện qua thời gian sẽ là cơ hội để họ tích luỹ thêm kinh nghiệm quý báu. Điều này giúp họ trở nên khéo léo trong việc giải quyết vấn đề, biết cách tiếp cận và xử lý một tình huống một cách chính xác và hiệu quả nhất.
Làm việc trên nhiều dự án, đối mặt với yêu cầu đa dạng và tương tác với nhiều mã nguồn, lập trình viên có cơ hội nắm vững nhiều phương pháp tổ chức mã nguồn và triển khai mã nguồn một cách linh hoạt và hiệu quả nhất. Điều này không chỉ là cách họ bổ sung kiến thức và kỹ năng kỹ thuật, mà còn là cách họ tiếp cận Clean code một cách chủ động, nhận thức giá trị của nó, và biết cách áp dụng Clean code sao cho phù hợp và có ích nhất cho môi trường làm việc của họ.
Clean code giúp người khác dễ đọc code hơn
Khi phát triển một chương trình, một phần mềm thường sẽ là sự kết hợp của nhiều người cùng làm theo một nhóm, hiếm khi có trường hợp một người tự làm hết mọi việc. Lúc này một vấn đề đặt ra là tình trạng mỗi người code một kiểu thì việc đọc được code của nhau, hiểu được người khác viết gì không đơn giản. Và sẽ rất khó chịu nếu phải đọc những dòng code bẩn, xấu và hết sức cẩu thả từ người khác.
Tuy nhiên, nếu lập trình viên biết tới Clean code, áp dụng nó linh hoạt và hợp lý thì việc viết code sẽ không chỉ để một mình họ hiểu. Hướng tới việc viết code dể cả những người khác trong nhóm, trong team đều có thể đọc được sẽ giúp quá trình phát triển chương trình chủ động, thuận lợi và dễ dàng hơn.
Điều này thực tế không đơn giản khi mà mỗi người lại có hiểu biết, có phong cách làm việc, cách viết code khác nhau. Tuy nhiên, với Clean code thì vấn đề đã trở nên đơn giản hơn rất nhiều rồi. Hiểu được quy tắc chung và áp dụng sẽ giúp viết code, làm việc theo đội nhóm được thực hiện tốt hơn.
Xây dựng một quy tắc chung
Để đạt được hoạt động đáng tin cậy và chuyên nghiệp, các công ty thiết kế phần mềm cần tuân thủ những quy tắc và quy định chung. Điều này trở nên quan trọng hơn đối với công ty thiết kế phần mềm, đặc biệt khi phát triển sản phẩm theo yêu cầu của khách hàng.
Khi mỗi thành viên trong doanh nghiệp phát triển một dự án tuân thủ cùng một quy tắc và tiêu chuẩn chung, việc hoàn thành sản phẩm với chất lượng tốt, nhanh chóng, ít lỗi và dễ bảo trì, duy trì hoạt động ổn định được đảm bảo tốt. Ngược lại, nếu không có quy tắc chung cụ thể, sản phẩm có thể chứa nhiều lỗi, hoạt động không ổn định và chất lượng mã nguồn thấp là điều khó tránh.
Tuy nhiên, không phải tất cả các đơn vị hoặc nhóm đều có sự đồng đều về trình độ của các lập trình viên. Tuy nhiên, chỉ cần có ít nhất 1-2 người hiểu về Clean code và áp dụng nó một cách hợp lý, việc định hướng cả nhóm theo một tiêu chuẩn sẽ thực hiện được đơn giản và dễ dàng, đem lại hiệu quả cao hơn.
Khẳng định chuyên nghiệp đội ngũ phát triển
Hoạt động chuyên nghiệp, cung cấp dịch vụ chất lượng luôn là điều mà mỗi đơn vị, mỗi công ty lập trình mong muốn. Sự chuyên nghiệp tới từ khả năng quản lý con người, phát triển sản phẩm, hay marketing để bán sản phẩm đều được chú trọng.
Nếu xét trên phương diện kỹ thuật thì đội ngũ phát triển một phần mềm được đánh giá cao, được coi là chuyên nghiệp khi nhìn nhận ở mã nguồn mà họ hoàn thiện. Source code có đạt chuẩn, có tuân thủ quy tắc chung hay không, tổ chức mã nguồn ra sao, hay việc quản lý mã nguồn như thế nào,… đều cần được xem xét. Từ đó có thể thấy việc chuyên nghiệp hóa được đội ngũ phát triển phần mềm là không đơn giản, không dễ dàng.
Muốn đạt được điều này cần có sự chuyên nghiệp ở từng bộ phận, từng con người trong chính đội ngũ đó. Không chỉ vậy, sự chuyên nghiệp của người lãnh đạo, của người trưởng nhóm có ý nghĩa to lớn. Và trong phát triển phần mềm, trong viết code thì Clean code là cách góp phần nâng cao sự chuyên nghiệp cho mỗi team, từ đó mở rộng ra sự chuyên nghiệp cho một công ty, doanh nghiệp.
Yếu tố chính ảnh hưởng tới Clean code
Có nhiều yếu tố khác nhau ảnh hưởng tới Clean code. Tuy nhiên trong đó thì cơ bản và tiêu biểu nhất chính là:
- Định danh: Yêu cầu với biến, hàm, lớp hay package phải súc tích, đơn giản, dễ hiểu và thể hiện được ý nghĩa. Tuyệt đối không sử dụng những tên chung chung, khó hiểu hay dễ gây hiểu lầm.
- Hàm: Yêu cầu đối với hàm khi đặt không quá dài, không làm nhiều nhiệm vụ khác nhau, và không có quá nhiều tham số. Đặc biệt, không nên quá lạm dụng ghi chú và sử dụng ghi chú không đúng mục đích.
- Định dạng mã nguồn – Format: đây chính là các khoảng cách lùi đầu dòng.
- Thiết kế và kiến trúc tồi: nó khiến quá trình mở rộng hay thay đổi theo yêu cầu thực tế gặp nhiều khó khăn.
- Thiếu đi các bản kiểm thử: nó ảnh hưởng tới việc không đảm bảo được độ ổn định, chất lượng của mã nguồn.
Clean code có vai trò và ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển dự án và phần mềm. Việc nắm bắt thông tin và có kiến thức về Clean code, cùng với áp dụng đúng cách, giúp cho việc phát triển sản phẩm của mỗi nhóm và doanh nghiệp được thực hiện một cách tốt, hiệu quả, thống nhất và được đánh giá cao về sự chuyên nghiệp.
